کد مطلب:88596 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:411
1- خوف كه برای عصیان كنندگان و گنهكاران است به خاطر ارتكاب گناه است (و لمن خاف مقام ربه جنتان) 2- خشیت كه برای عالمان است به جهت این كه خود را در محضر خدا مقصر می دانند (انما یخشی الله من عباده العلماء). 3- «وجل» برای فروتنان و متواضعان است به جهت ترك خدمت، خداوند [صفحه 95] عزوجل فرمود: «الذین اذا ذكر الله و جلت قلوبهم». 4- رهبه برای عبادت كنندگان است، چون خود را مقصر درگاه باریتعالی می دانند، خداوند عز شانه فرمود: «و یدعوننا رغبا و رهبا». 5- هیبت برای عارفان است، زیرا شاهد دادگاه و عدل الهی، خداوند است. یعنی قاضی دادگاه شاهد است «یحذركم الله نفسه».[1]. به امید این كه قلب ما در این دنیا خائف شود تا در آخرت آمن گردد. مرحوم الهی در ذیل این فراز (قد براهم الخوف بری القداح) چنین گوید: ز بیم هجر جانان خسته جانانند ز اندوه فراقش لاغر اندام مبادا روی جانان را نبینند تن لاغر ز درد عشق، جان یافت كسی كش بیم هجران نیست در دل [صفحه 96] كمال گوسفندان فربهی دان توئی آدم، خلیفه ایزد پاك بكاه از جسم و جان را فربهی بخش [صفحه 97]
خوف به معنی اعم را پنج قسم دانسته اند:
به درد عشق زار و ناتوانند
هراسان تا چه پیش آید سرانجام
به هجرش تا ابد دلخون نشینند
ز لطف دوست، روح جاودان یافت
كند فربه تن خاكی چه حاصل
تو فربه خواه جان، گر هستی انسان
به نیرومندی جان، نز[2] تن خاك
به سر عشق دل را آگهی بخش
صفحه 95، 96، 97.
و نیز خشیت را خوفی كه با تعظیم همراه است دانسته و اكثر این نوع خوف را ناشی از علم به آنچه از آن ترسیده شده، معرفی كرده و لذا علماء راستین دارای این چنین خوفی هستند (الخشیه خوف یشوبه التعظیم و اكثر ما یكون ذلك عن علم بما یخشی منه). و همچنین وجل را «استشعار الخوف» تعریف كرده، یعنی خوف را لباس قلب خود كرده است (استشعر خوف الله: جعله شعار قلبه) شعار لباس زیرین است كه به موی بدن می چسبد. و نیز رهبه را ترس با اضطراب معنی كرده است: «مخافه مع تحرر و اضطراب» (ترسی همراه با پریشانحالی و درماندگی). درباره هیبت در مفردات چیزی نفرموده و چنانكه از كتب لغت مثل مجمع البحرین، اقرب الموارد و لسان العرب استفاده می شود «هیبت»، ترس همراه با بزرگ شمردن طرف مقابل است ترسی كه همراه با اجلال و تعظیم باشد.